Ιστορίες, παραδόσεις και παροιμίες για το Μάρτη

Η ΚΑΤΕΡΓΑΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ

Στα πολύ παλιά χρόνια ο Μάρτης ήταν ο πρώτος μήνας του έτους. Μια κατεργαριά όμως που έκαμε σε βάρος των άλλων μηνών που ήταν τα αδέλφια του στάθηκε αιτία για να του πάρει την πρωτοκαθεδρία ο Γενάρης.

«Μια φορά κι έναν καιρό αποφασίσανε οι δώδεκα μήνες να φτιάξουνε κρασί σε ένα βαρέλι ώστε να μπορούν να πίνουν όποτε τους ερχόταν η όρεξη.

Έτσι λοιπόν είπε ο Μάρτης:

- Εγώ θα ρίξω πρώτος μούστο στο βαρέλι για να γίνει κρασί και ύστερα ρίχνετε κι εσείς.

- Καλά, ρίξε εσύ πρώτος του είπαν οι άλλοι.

Ετσι και έγινε. Έριξε πρώτα εκείνος στο βαρέλι το μούστο και ύστερα ακολούθησαν και οι άλλοι μήνες.

Όταν λοιπόν ζυμώθηκε ο μούστος και έγινε το κρασί, είπε πάλι ο Μάρτης.

- Εγώ που έριξα πρώτος το μούστο, πρώτος θ’ αρχίσω και να πίνω.

-Βέβαια, είπαν οι άλλοι, έτσι είναι το σωστό.

Έτσι λοιπόν τρύπησε το βαρέλι στο κάτω μέρος, και άρχισε να πίνει, ως που ήπιε όλο το κρασί και δεν άφησε ούτε στάλα. Κατόπιν ήρθε η σειρά του Απρίλη να πάει να πιεί κρασί. Πηγαίνει και τοβρίσκει άδειο. Θυμώνει, το λέει στους άλλους. Τ’ ακούνε εκείνοι θυμώνουνε και σκέφτωνται τι να κάνουν. Συμφωνούν όλοι λοιπόν να τον τιμωρήσει ο Γενάρης που ήταν και ο μεγαλύτερος αδελφός. Τον πιάνει λοιπόν ο Γενάρης και του τραβάει ένα γερό χέρι ξύλο. Του αφαιρεί και το πρωτείο που είχε, να αρχίζει δηλαδή το έτος κάθε Μάρτη, και έγινε να αρχίζει το έτος από το Γενάρη.

Από τότε όταν ο Μάρτης θυμάται το παιχνίδι που έκανε στα αδέλφια του και τους ήπιε όλο το κρασί, γελάει και ο καιρός ξαστερώνει. Όταν πάλι θυμάται το ξύλο που έφαγε κλαίει και βρέχει».

Η παράδοση, που με μικρές παραλλαγές τη συναντάμε και αλλού είναι αιτιολογική και σκοπεύει στην εξήγηση της ακασταστασίας του καιρού που συνήθως χαρακτηρίζει το Μάρτη.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ

Το ίδιο φαινόμενο εξηγούν και άλλες παραδόσεις που αναφέρονται στη γυναίκα του Μάρτη.

Κάποτε οι μήνες αποφάσισαν να παντρευτούν. Ο καθένας βρήκε μια γυναίκα που του άρεσε και την παντρεύτηκε. Ο Μάρτης δε φρόντισε το ζήτημα μόνος του και έβαλε προξενητάδες να του βρούνε μια γυναίκα. Εκείνοι του φέρανε μια κοπέλα η οποία ήταν τυλιγμένη με ένα μαντίλι και του είπαν ότι είναι πολύ όμορφη. Ευκολόπιστος όπως ήταν, την παντρεύτηκε.

Όταν όμως έμειναν μόνοι και έβγαλε το μαντίλι της, τι να δει; Δεν υπήρχε πιο άσχημη στον κόσμο!

Από τότε κάθε φορά που τη θυμόταν άστραφτε, βροντούσε, έβρεχε, έριχνε μπόρες, έκανε παγωνιές. Μόνο όταν ξεχνιόταν μερικές φορές, ηρεμούσε, γαλήνευε κι έκανε καλό καιρό!

Στη Μεσσηνία, λόγου χάρη, λένε ότι η γυναίκα που παντρεύτηκε ο Μάρτης, από μπροστά ήταν πολύ άσχημη, ενώ από πίσω ήταν πολύ όμορφη. Όταν ο Μάρτης τη βλέπει καταπρόσωπο κλαίει και ο καιρός χαλάει, όταν όμως την κοιτάζει από τις πλάτες ευχαριστιέται και ο καιρός καλοσυνεύει.

Γι’ αυτό λέγεται και η παροιμία: «Ο Μάρτης πότε κλαίει και πότε γελάει».

H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΙΘΩΜΕΝΗΣ ΓΡΙΑΣ

"Ήτανε μια βολά μια γριά κι είχε κάτι κατσικάκια.

Ο Μάρτης τότε είχε εικοσιοχτώ μέρες και ο Φλεβάρης τριανταμία.

Ήρθε εκείνη την εποχή ο Μάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα και

η γριά από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα πράματα της, εγελάστει και είπε:

- Πρίτσι Μάρτη μου, στην πομπή σου. Μπήκες, βγήκες τίποτα δε μόκαμες.

Τ' αρνοκατσικάκια μη' τα ξεχείμασα.

Τότε ο Μάρτης επείσμωσε κι εδανείστει τρεις μέρες απ' το Φλεβάρη κι έριξε χιόνια πολλά.

Η γριά απιστόμισε το λεβέτι της κι εχώθει απουκάτου με τα πράματά της κι από τον πολύ χειμώνα τα κατσικάκια της εψόφησαν.

Κι από τότες σούρνει ο Μάρτης τριανταμία και ο Φλεβάρης εικοσιοχτώ, γι' αυτό τον λεν και κουτσό και κουτσοφλέβαρο.

Ένεκα γι' αυτό πόπαθε εκείνη η γριά τις τρεις υστερνές μέρες του Μάρτη, τις λένε μέρες των γριών.

Κι ονοματίζουνε κάθε μια με τ' όνομα μιανής από τις πλιό 'λικιωμένες γριές του χωριού. Και αν τύχει καλή ημέρα λεν πως η γριά είναι καλή κι αν τύχει κακοκαιρία λένε πως από την κακία της γίνηκε".

  

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ  ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΡΤΗ

v  Ο Μάρτης δεν λείπει απ' τη Σαρακοστή.

v  Τον Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.

v  Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.

v  Μαρταπρίλη  τα νερά λάσπει και χώματα είναι.

v  Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι.

v  Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης  άλλα δύο,

v  να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ' Απρίλη τα σιταράκια,

v  να δεις το γέρο κρίθαρο πως στρίβει τη μουστάκα.

v  Μάρτης είναι, χάδια κάνει πότε κλαίει και πότε γελάει.

v  Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης  άλλο ένα,

v  χαρά σ' εκείνο το ζευγά πο' χει πολλά σπαρμένα.

v  Τον γνωρίζετε τον Μάρτη, τον τρελλό και τον αντάρτη;

v  Ξημερώνει και βραδιάζει κι εκατό γνώμες αλλάζει.

v  Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ' Αυγούστου σεγκούνι.

v  Ο Μάρτης έχει τ' όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.

v  Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα  ξύλα.

v  Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.

v  Το Μάρτη φύλαξε άχυρα, μη χάσεις το ζευγάρι.

v  Τσοπάνη μου την κάπα σου, το Μάρτη φύλαγέ την.

v  Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο μα σαν παγώσει μάρμαρο.